Voordat kon worden begonnen met de droogmaking van het Haarlemmermeer moesten een ringvaart en een ringdijk worden gecreëerd. Na jaren van graafwerkzaamheden door duizenden ‘polderjongens’ was het meer volledig afgesloten door een ringdijk en kon worden begonnen met de droogmaking. Tegenwoordig ontdek je langs de Ringvaart monumenten, pittoreske dijkhuisjes en prachtige vaargebieden.
Waterwolf
Het Haarlemmermeer was het grootste binnenmeer van Nederland. Het lag in de driehoek tussen Amsterdam, Haarlem en Leiden en ontstond uit een aantal kleinere veenmeren: het Spieringmeer in het noorden, het Leydsemeer in het zuiden en het (toen zelf ook nog kleinere) Haarlemmermeer in het midden. Door het winnen van turf en zware stormen werden grote stukken land verzwolgen en vonden er overstromingen plaats.
De bevolking voelde zich bedreigd als door een verscheurend dier: de ‘Waterwolf’. Na hevige stormen in 1836, waarbij zelfs delen van Amsterdam en Leiden onder water kwamen te staan, besloot koning Willem I dat het Haarlemmermeer drooggemaakt moest worden.
Polderjongens
Op 5 mei 1840 zette jonkheer Frederik van de Poll in Hillegom de eerste spade in de grond voor het graven van de Ringvaart en de bedijking om het Haarlemmermeer. Dit is de officiële start van de droogmaking. In ploegen van zo’n 400 man werd met de schop en spade gegraven.
Die mannen kwamen uit heel Nederland en werden ‘polderjongens’ genoemd. Dat is een romantisch klinkende naam, maar de ‘jongens’ hadden een keihard en armoedig bestaan, waarin drankmisbruik en misdaad schering en inslag waren. Na vijf jaar graven, in 1845, was het meer volledig afgesloten door een ringdijk en kon worden begonnen met de droogmaking.
De Ringvaart is ruim 60 kilometer lang, waar de dijk 0,70 tot 1,70 m hoog is.
Droogmaking
Voor de droogmaking werd gekozen voor stoombemaling en werden er drie gemalen gepland met de namen van de plannenmakers: Gemaal De Leeghwater, Gemaal De Cruquius en Gemaal De Lynden.
Van de drie geplande gemalen werd De Leeghwater als eerste in bedrijf genomen (1848). In het eerste jaar dat het gemaal werkte diende het als prototype om proef te draaien en kinderziekten op te sporen. De ervaring die zo werd opgedaan kon worden gebruikt bij het afbouwen van De Lynden en De Cruquius (1849).
De Lynden en De Leeghwater zijn nog steeds in gebruik, maar door modernisering is van de oude techniek niets meer over. Omdat De Cruquius na de droogmaking de functie van reservegemaal kreeg, is er nooit geïnvesteerd in nieuwe techniek en bleef de stoommachine bewaard.
Uiteindelijk viel het meer op 1 juli 1852 droog en werd het nieuwe land ontgonnen. De 20 km lange Hoofdvaart verbindt Gemaal De Lynden in het noorden met Gemaal De Leeghwater in het zuiden van de polder.
Gemeente Haarlemmermeer
Na het droogvallen duurde het nog tot 11 juli 1855 voordat Haarlemmermeer een gemeente werd. De eerste twee dorpen waren Kruisdorp (het latere Hoofddorp) en Venneperdorp (het latere Nieuw-Vennep). Later kwamen er meer dorpen, waarvan Badhoevedorp en Zwanenburg de grootste zijn. De gehele gemeente Haarlemmermeer bevindt zich binnen de grenzen van de Ringvaart tot 1 januari 2019 wanneer de gemeenten Haarlemmerliede en Spaarnwoude en Haarlemmermeer fuseerden. De gemeente ligt sindsdien ook buiten de Haarlemmermeerpolder. Tegenwoordig kent de gemeente 31 officiële kernen.
Langs de oevers van de Ringvaart
Varend (of fietsend) langs de oevers van onze mooie Ringvaart kom je de vier monumentale gemalen tegen: het Gemaal De Lynden in Lijnden, Gemaal De Cruquius in Cruquius, Gemaal De Leeghwater in Buitenkaag en Stoomgemaal Halfweg in Halfweg. Ons industriële erfgoed en uitvindingen die ervoor hebben gezorgd dat wij droge voeten hebben, maar ook kunnen blijven genieten van het water in al haar vormen.
Langs de Ringvaart ontdek je ook een aantal forten van de Stelling van Amsterdam, de verdedigingslinie van Amsterdam, waar de polder buiten de ring onder water kon worden gezet.
Hier vind je twee leuke vaarroutes met tips voor culinaire tussenstops.
Headerfoto: Hanno Lans
Volg ons!
Volg Liefs uit Haarlemmermeer via social media en blijf op de hoogte van al het leuks van Haarlemmermeer!
Haarlemmermeerse nieuwtjes en blogs in je mailbox? Schrijf je in voor de nieuwsbrief >>
Heb je zelf tips voor leuke (nieuwe) hotspots in Haarlemmermeer of heb je een andere gouden tip?
