Gemaal De Cruquius

Doorgewinterde fietsers in Haarlemmermeer kennen ongetwijfeld Gemaal De Cruquius, al was het maar vanwege het naastgelegen Theehuis Cruquius van waar je het pontje over de Ringvaart kunt nemen naar Haarlem. Gemaal De Cruquius is één van de drie stoomgemalen dat is gebouwd ten behoeve van de drooglegging van het Haarlemmermeer.

Het gemaal werd in 1849 gebouwd. Zijn naamgever, waterbouwkundige en cartograaf Nicolaus Samuelis Cruquius (1678-1754), heeft de bouw en de drooglegging niet kunnen meemaken. Hij geldt als één van de grondleggers van de meteorologie en diende onder meer een plan in voor het droogleggen van het Haarlemmermeer.

Zustergemalen

Samen met de andere twee stoomgemalen aan de Ringvaart, De Leeghwater (1845) en De Lynden (1848), pompte De Cruquius in de jaren tussen 1849 en 1852 maar liefst 800 miljoen kubieke meter water omhoog. Anders dan de zustergemalen werd De Cruquius vanaf 1912 niet meer actief gebruikt. Het deed alleen nog dienst als reservegemaal. In 1933 werd het gemaal officieel gesloten. De andere twee gemalen waren gemoderniseerd en konden het op peil houden van de waterhuishouding in Haarlemmermeer ook zonder De Cruquius aan.

Cruquius Museum

In 1934 werd een stichting opgericht die wist te voorkomen dat het gemaal werd gesloopt. Voor een symbolisch bedrag kocht de stichting het in neogotische stijl ontworpen gebouw en vestigde er een museum in. In het Cruquius Museum kun je de grootste stoommachine ter wereld in werking zien.

Originele staat

Van de drie gemalen is De Cruquius het meest in de originele staat gebleven. De machinekamer uit 1849 is nog in het gebouw aanwezig. Het gemaal werd in de jaren negentig langdurig gerestaureerd. In juni 2002 mocht prins Willem-Alexander de machine opnieuw in beweging zetten. Het gemaal is een rijksmonument.

Madurodam

Leuk weetje: in Madurodam staat een replica van dit historische gebouw. Hier is De Cruquius op de helft van de ware grootte nagebouwd. Binnen kun je de indrukwekkende strijd tegen het water ervaren.