Van Waterwolf naar gemeente met een belangrijke economische positie. Haarlemmermeer heeft een bijzondere geschiedenis. Het is een verhaal van pioniers, van Polderjongens en van hardwerkende vooruitstrevende agrariërs. We vertellen je het stoere verhaal van de polder.
Haarlemmermeer vroeger
Tussen Amsterdam, Haarlem en Leiden ontstaan in de middeleeuwen vier kleine meren, die in de 16e eeuw door stormen en illegaal turfsteken samengroeien tot het Haarlemmermeer, het grootste binnenmeer van Nederland. De bevolking voelt zich bedreigd als door een verscheurend dier: de ‘Waterwolf’. Na hevige stormen in 1836, waarbij zelfs delen van Amsterdam en Leiden onder water kwamen te staan, besluit koning Willem I dat het Haarlemmermeer drooggemaakt moet worden. Hoewel er al eerder plannen voor droogmaking waren gemaakt, duurt het tot de 19e eeuw voordat dit daadwerkelijk gebeurt.
De droogmaking van Haarlemmermeer
In mei 1840 beginnen duizenden arbeiders met schop en spade met het graven van de 60 kilometer lange ringvaart en het aanleggen van een ringdijk. Deze arbeiders, die bekend staan als de ‘Polderjongens’, zijn voornamelijk jonge mannen die vanuit het hele land worden aangetrokken door het werk en de belofte van een goed loon. De arbeidsomstandigheden zijn echter zwaar en gevaarlijk.
Om het Haarlemmermeer droog te maken, worden drie stoomgemalen gebouwd: Gemaal De Leeghwater, Gemaal De Cruquius en Gemaal De Lynden. Vijf jaar nadat de eerste spade in de grond is gestoken, zijn in 1845 de Ringvaart en de Ringdijk klaar. In juni 1848 begint De Leeghwater met de droogmaking van het meer. Vanaf april 1849 werden de andere twee gemalen ingezet. Op 1 juli 1852 is het Haarlemmermeer volledig drooggelegd en kan de inrichting en verkaveling van het ruim 18.500 hectare nieuwe land beginnen.
De kolonisatie van Haarlemmermeer
Voor de verdediging van Amsterdam wordt een weg dwars door de polder aangelegd tussen de forten aan de Liede en Schiphol. Van noord naar zuid wordt het land doorsneden door een kaarsrecht afwateringskanaal: de Hoofdvaart. De kavels krijgen hierdoor een rechthoekige vorm.
De Nederlandse staat verkoopt de grond aan particuliere eigenaren, veelal rijke kooplieden uit Amsterdam en Haarlem. Uit alle delen van het land komen migranten naar de polder om hun geluk te beproeven. Haarlemmermeer wordt niet voor niets ‘klein Amerika’ genoemd; vele landbouwers zijn op zoek naar een stuk grond dat ze voor de eigenaar kunnen verbouwen. In de eerste jaren zijn de omstandigheden in de eerste jaren echter niet veel beter dan die van de polderjongens. Alleen degenen met het juiste pionierskarakter redden het.
De nieuwe bewoners van de polder bouwen hun boerderijen naar de bouwstijl van de streek waar ze vandaan komen. Vandaag de dag is dit alles nog te zien aan de verschillende bouwstijlen van de oudste boerderijen in Haarlemmermeer.
Mechanisatie van de landbouw in Haarlemmermeer
De boeren gebruiken landbouwwerktuigen uit de streek van herkomst, die echter vaak voor de Haarlemmermeerse grond ongeschikt blijken. Dit dwingt hen naar andere werkmethoden te zoeken, wat leidt tot de mechanisatie van de landbouw. Dit geeft Haarlemmermeer een voorsprong op het gebied van landbouwmechanisatie in Nederland. Keerzijde is de werkloosheid. De grootste groep van kleine pachters blijft desondanks traditioneel werken. Het ontbreekt hen aan financiële middelen om de vernieuwingen door te voeren.
De teelt van bieten krijgt vaste voet aan de grond in de Haarlemmermeerpolder. Dit gewas ontwikkelt zich als één van de drie belangrijkste, naast aardappels en graan. De verwerking vindt o.a. plaats in de suikerfabriek in Halfweg.
In 1912 worden spoorlijnen aangelegd om de polder te verbinden met de belangrijkste omliggende steden en dorpen. In 1936 worden deze weer opgeheven, omdat ze verliesgevend zijn. In 1920 wordt het militaire vliegveld Schiphol voor de burgerluchtvaart geopend, waardoor Haarlemmermeer in een nieuwe fase belandt.
Haarlemmermeer als economisch hart
Na de Tweede Wereldoorlog begint de wederopbouw en vestigen veel bedrijven uit de Randstad zich in de polder. Tot 1950 is Haarlemmermeer een uitgesproken landbouwgebied, maar hierin komt verandering. Het oude Schiphol is te klein geworden en in 1967 opent een nieuwe nationale luchthaven dat zorgt voor werkgelegenheid. Tegelijkertijd werkt het als een magneet voor de komst van andere bedrijven.
Haarlemmermeer als economisch hart begint vorm te krijgen. Veel boerderijen moeten wijken voor woningbouw en de polder verliest snel zijn oorspronkelijke agrarische karakter.
Haarlemmermeer vandaag de dag
Tegenwoordig is Haarlemmermeer een moderne gemeente met een levendige economie, een gevarieerde bevolking (ruim 155.000 inwoners) en een hoog voorzieningenniveau. Hoewel Haarlemmermeer een zeer geïndustrialiseerd gebied is, blijft het ook een belangrijk landbouwgebied. Het behoud van het landschap en de natuurlijke omgeving is dan ook een belangrijk thema voor de gemeente.
Haarlemmermeerse musea
Wil je de geschiedenis van Haarlemmermeer beleven? Bezoek dan Haarlemmermeermuseum De Cruquius dat het oneindige verhaal van Haarlemmermeer vertelt. In het Cruquius Museum staat de strijd met het water centraal en het Historisch Museum laat de ontwikkeling van Haarlemmermeer zien vanaf de droogmaking. Of maak fietsend langs de verhalenpalen kennis met de geschiedenis van Haarlemmermeer.
Bron: Stichting Meer-Historie
Volg ons!
Volg Liefs uit Haarlemmermeer via social media en blijf op de hoogte van al het leuks van Haarlemmermeer!
Haarlemmermeerse nieuwtjes en blogs in je mailbox? Schrijf je in voor de nieuwsbrief >>
Heb je zelf tips voor leuke (nieuwe) hotspots in Haarlemmermeer of heb je een andere gouden tip?
